کاسنی معمولی (نام علمی: ‎Cichorium intybus L) گیاهی است از راسته گل مینا (Asterales) تیره گل‌ستاره‌ای‌ها (Asteraceae) از رده کاسنی‌ها (Cichorium). از این گیاه دو گونه کِشتی و چهار تا شش گونه وحشی موجود است. نوع وحشی آن تا یک متر و نوع پرورش یافته آن تا دو متر هم رشد می‌کند. کاسنی انواع مختلفی دارد سه نوع آن معروف است. کاسنی بری که به tansy شهرت دارد در ایران نمی‌روید. کاسنی زرد که به گل قاصدک شهرت دارد و در طب قدیم ایران به نام ترخشقون نام برده‌اند در بیشتر نواحی ایران پراکندگی دارد و کاسنی معمولی.

کاسنی معمولی، یک گیاه دارویی پایا با گل‌های آبی یا ارغوانی است. کاسنی در اصل بومی جهان قدیم است و بعداً در قاره آمریکا نیز به‌صورت گیاه خودروی کنار جاده‌ای درآمده‌است. منشأ اصلی این گیاه اروپای مرکزی، مناطق غربی و مرکزی آسیا و شمال آفریقا است و پراکندگی وسیعی در نواحی مختلف ایران به خصوص شهرستان اقلید، آذربایجان و مناطق کوهستانی خراسان دارد. به آب و هوای خنک، آفتابی یا کمی سایه نیاز دارد و گرمای شدید تابستان را تحمل نمی‌کند.

خواص داروئی کاسنی از نگاه طب سنتی و مکمل

شستشو دهندهٔ کبد و کلیه، خون ساز، افزایش نیروی جنسی و افزایش حجم اسپرم در مردان

کاسنی کاملاً سرد است، و تقویت‌کننده کبد، و مسکن حرارت و عطش، و گرمی و تقویت‌کننده کلیه و فشار خون و صفرا و پاک‌کننده مجرای ادرار و کلیه‌ها است.

آب برگ کاسنی بهترین داروی یرقان و کلیه‌ها و کبد است، و جوشیده و صاف کرده آن برطرف‌کننده تب‌های کهنه و تقویت‌کننده معده همراه با گل قند درمان‌کننده تب‌های جزئی مداوم است.

کاسنی برای تنظیم فشار خون بسیار مفید است.

ضماد آن برطرف‌کننده ورم‌های گرم و درد چشم و افزاینده بینائی است.

تهیه ضمادی از کاسنی و سرب سائیده و روغن گل درمان‌کننده سرطان زخم دار است.

کاسنی دوست کبد است و کم‌کننده قند خون بیماران مبتلا به دیابت می‌باشد.

هرگاه آب کاسنی و آب خیار چمبر را مخلوط کنید و در ابتدای شرع آنژین و بیماری‌های حلقوی با آن غرغره کنید، آن را درمان خواهد نمود.

تخم کاسنی در ترکیب با سایر داروهای خنک مفید و برطرف‌کننده تبهای صفراوی، یرقان، خفقان، بیماری‌های کبدی و سردرد است.

تخم کاسنی هرگاه همراه با صندل و تخم رازیانه پخته شود، دفع‌کننده سموم و ضعف کلیه و طحال و تحریک‌کننده اشتها می‌باشد.

تخم کاسنی در جمیع حالات جانشین برگ کاسنی می‌تواند بشود.

مقدار مجاز خوراک طبی تخم کاسنی تا ۱۰ گرم است، و شربت آب آن ۴ تا ۱۰ گرم و داخل سایر جوشیدنی‌ها برای پختن دارو ۲۰ تا ۵۰ گرم است.

ریشه کاسنی گرم و خشک است، برطرف‌کننده گیر و سده، نرم‌کننده اخلاط سینه، افزاینده ادرار، برطرف‌کننده تب‌ها، تصفیه و پاک‌کننده خون، و رفع‌کننده ورم احشاء و درد مفاصل و استسقاء.

برای درمان یبوست، جوشانده برگ و ریشه کاسنی به مقدار ۲ فنجان صبح ناشنا بسیار مفید است.

برای تهیه ماسک زیبائی از کاسنی، کاسنی را بکوبید و آب آن را بگیرید و با سفیده تخم مرغ مخلوط کنید و به صورت بمالید. پس از یک ربع ساعت آن را با آب ساده بشویید. این ماسک غدد را تحریک می‌کند و عرق پوست را زیاد می‌کند. برای مبتلایان به امراض جلدی و اگزما مفید است.

کاسنی منبعی مفید برای فروکتوز است و اینولین به خودی خود شکلی از فیبر طبیعی است که اگر در برنامه غذایی گنجانده شوند به کنترل و کاهش وزن کمک شایانی می‌کنند. هر دوی این اهداف به تنظیم گرلین که نخستین اسید آمینه‌ای است که با احساس گرسنگی و رفتارهای غذا جویانه مرتبط است، کمک می‌کند. مصرف کاسنی موجب کاهش ترشح هورمون گرلین و منجر به کنترل پرخوری و ایجاد احساس سیری یا پری شکم می‌شود، که این امر در راستای تلاش برای کاهش وزن است.

کاسنی به‌طور سنتی برای درمان آرتروز به کار گرفته می‌شد، و مطالعات نشان دادند که کاسنی به‌طور قابل توجهی دارای خواص ضدالتهابی می‌باشد که به همین دلیل موجب کاهش دردهای مفصلی – استخوانی می‌شود. در مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۰، گزارش‌ها حاکی از آن است که ۷۰٪ از بیمارانی که از دردهای مفصلی-استخوانی رنج می‌بردند و با کاسنی تحت درمان قرار گرفتند و به‌طور قابل ملاحظه‌ای دردهایشان بهبود یافت. همچنین کاسنی را عموماً برای کاهش دردهایی که عامل التهابی دارد، دردهای ماهیچه‌ای و درد مفاصل می‌توان مصرف نمود.

کاسنی خواصی همچون داروهای مسکن دارد که اضطراب را کاهش داده و ذهن را آرام می‌سازد، بنابراین استرس و تأثیرات خطرناک آن بر بدن را از بین می‌برد. عصاره ریشه کاسنی به دلیل خواص آرامش‌بخشی به خواب راحت کمک می‌کند و از بسیاری از قرص‌های خواب‌آور مرسوم سالم‌تر است. کاهش استرس و اضطراب خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، عدم توازن هورمون‌ها، مرض بی‌خوابی، زوال عملکرد شناختی و پیری زودرس را تاحدودی تقلیل می‌دهد.

زیانهای کاسنی

اگرچه می‌توان مزایای فراوانی برای کاسنی برشمرد، اما در صورت بارداری مصرف بیش از حد آن غیرمجاز است، زیرا ممکن است موجب خون‌ریزی گردد و احتمال سقط جنین غیرعمدی را افزایش دهد. اگرچه تحقیقات در این زمینه کافی نیست اما همان تحقیقات نشان می‌دهد که در دوران شیردهی نیز مصرف بیش از حد آن ممنوع می‌باشد زیرا کاسنی از طریق شیر مادر به کودک منتقل می‌شود. ۸ مصرف بیش از حد آن باعث ترش کردن معده، کاهش وزن (ورزشکارانی که دارای مقداری اضافه وزن هستند می‌توانند روزی ۲ الی ۵ بار از عرق کاسنی استفاده بکنند). روش مصرف: بعد ازهر وعدهٔ غذایی با نصفی از لیوان آب مصرف شود.

کاسنی مضر است برای اشخاصی که مبتلا به سرفه هستند. تخم کاسنی بدمزه و قی‌آور است.

خنثی‌کننده ناراحتی‌های کاسنی، شکر است و برای بدطعمی تخم کاسنی سکنجبین و ادویه خوشبو می‌باشد.